|KSIĄŻKI|
 |
| ✔️ WPIS NR 45/2019 (322) |
Na konferencji jałtańskiej, w lutym 1945 roku, Winston Churchill, Franklin Delano Roosevelt i Józef Stalin przypieczętowali los Polski. Kilkudniowe spotkanie w pałacu cesarskim w Liwadii na Krymie zakończyło się sukcesem radzieckiego dyktatora. Dla naszego kraju oznaczało kolejny rozbiór, a dla rodaków z Kresów Wschodnich – wygnanie. Kresy, to między innymi Wileńszczyzna, a niniejsza książka jest o mieszkańcach właśnie tego regionu, którzy na skutek ekspatriacji trafili do Torunia.
Autorem publikacji Z Wilna nad Wilią do „Wilna nad Wisłą” jest Jarosław Krasnodębski, absolwent Wydziału Nauk Historycznych UMK, specjalizujący się w dziejach Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej. Jego wiedza i dostęp do materiałów źródłowych, pozwoliły stworzyć rzetelną, obszerną, a przy tym dobrze napisaną monografię o „wileniukach”, którzy po II wojnie światowej zostali torunianami.
Część z Was zapewne wie, że w 1945 roku to właśnie profesorowie z Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie tworzyli pierwszą kadrę Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Do momentu przeczytania książki Krasnodębskiego moja wiedza na tym się kończyła. Wiem, nie ma się czym chwalić, ale do tej pory nie było tak kompleksowego opracowania, które pomogłoby mi zgłębić temat. A ten, jak się okazuje, jest więcej niż interesujący, co prezentowana tu książka zdaje się tylko to potwierdzać.
Jarosław Krasnodębski w sposób przejrzysty, posługując się przystępnym językiem kreśli losy mieszkańców Wilna i Wileńszczyzny, których los sprowadził do Torunia. Jednak przyjazd do naszego miasta nie był początkiem ich nowej życiowej drogi. Ta zaczęła się znacznie wcześniej, co też Autor Z Wilna nad Wilią do „Wilna nad Wisłą” zdaje się to dostrzegać. Dlatego też kreśli szerszy kontekst historyczny, a także kulisy, de facto, wygnania Polaków z Kresów. Oczywiście, wyjazd był dobrowolny, ale z książki dowiecie się jak Sowieci przekonywali nieprzekonanych. Ponadto Autor sporo miejsce poświęca Państwowemu Urzędowi Repatriacyjnemu w Toruniu oraz genezie powstania UMK. Pojawią się tu nazwiska wilnian, które dziś kojarzone są przede wszystkim z toruńskimi ulicami, ale w powojennym Toruniu odegrali ważną rolę w budowaniu nowego uniwersytetu, będzie zatem o Niesiołowskim, Kolankowskim, Dziewulskim, Prüfferach... Jarosław Krasnodębski zagląda również do dokumentów Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Okazuje się, że UB od samego początku rozpracowywało przybyłych do Torunia wilnian. Dzięki inwigilacji znamy ich nazwiska oraz adresy, pod którymi mieszkali w Grodzie Kopernika. To ponad 1200 osób, wśród których byli przedstawiciele wielu zawodów, w tym duża reprezentacja naukowców oraz artystów.
Z Wilna nad Wilią do „Wilna nad Wisłą”, to historia wygnania, tułaczki i nowego początku. Początku niełatwego, gdyż i w Toruniu przybysze musieli zmierzyć się z wieloma przeciwnościami, w tym niechęcią torunian oraz kłopotami mieszkaniowymi. I tu znowu Autor dba o to, aby w miarę dokładnie nakreślić atmosferę jaka panowała w powojennym Toruniu, gdzie Armia Czerwona zajęła wiele budynków użyteczności publicznej, ale i mieszkań; gdzie formowały się nowe – komunistyczne – władze samorządowe, tworzyły polityczne struktury, a zwykli mieszkańcy byli narażeni na grabieże i gwałty dokonywane przez Rosjan.
Uzupełnienie tej wyjątkowej publikacji, stanowią aneksy, w których znajdziecie wspomnienia wilnian, raporty konwojentów oraz kilka tabel, w tym wspomniana już lista UB, wyciągnięta z archiwum IPN.
Z Wilna nad Wilią do „Wilna nad Wisłą”, to książka nie tylko ciekawa i dobrze napisana, ale i – moim zdaniem – ważna z punktu widzenia historii Torunia. Rzuca bowiem wiele światła, na te zacienione do tej pory karty z dziejów naszego miasta. Publikacja powinna zatem stanowić gratkę dla jego miłośników. W moim przypadku tak właśnie było. Dlatego też dzieło Jarosława Krasnodębskiego polecam Waszej uwadze.
ISBN: 978-83-231-4247-8
wydawca: Wydawnictwo Naukowe UMK
ilość stron: 266
rok wydania: 2019
typ okładki: miękka
Dziękuję Wydawnictwu Naukowemu UMK
za udostępnienie egzemplarza książki.
za udostępnienie egzemplarza książki.
