Dom Mikołaja Kopernika

Stare Miasto » ul. Kopernika 15-17

|W MUZEUM|

✔️ № 7/2020 (341)

Zespół dwóch kamienic tworzących dziś muzeum Kopernika, to miejsce niezwykłe. Klimat czasów astronoma tworzą – owszem – zgromadzone eksponaty, ale przede wszystkim Genius loci samych domów. Są to bowiem najlepiej zachowane w Toruniu przykłady mieszczańskiej architektury gotyckiej. Prawdziwe perły Starego Miasta, które zachwycają swym pięknem i dają świadectwo tego, jak kiedyś wyglądało nasze miasto.

Kamienica, pod numerem 15 powstała około roku 1350 i przez ostatnich 670 lat zachowała nie tylko pierwotny układ wnętrz, ale i częściowo stolarkę, a także polichromie. Do rodziny Koperników należała w latach 1464-1480. To, że był to dom Mikołaja seniora okazało się dopiero w latach '70 XX wieku. Wcześniej sądzono, że była to nieco młodsza kamienica (XV w.) stojąca obok (Kopernika 17). To gdzie faktycznie przyszedł na świat Mikołaj Kopernik nadal jest kwestią dyskusyjną. Według najnowszych ustaleń Junior urodził się w nieistniejącym już domu przy Rynku Staromiejskim 36. Tak czy inaczej, kamienice przy Kopernika to dziś doskonałe przykłady – popularnych w średniowieczu – kupieckich domów-składów.

zaproszenie na otwarcie Muzeum i fotografia z dnia otwarcia | za: Rocznik Toruński, tom 18

Muzeum Mikołaja Kopernika otworzono 1 czerwca 1960 roku. Był to pierwszy oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu i pewnie nie wszyscy wiedzą, że wówczas instytucja zajmowała tylko jeden budynek – ten pod numerem 17. Dopiero w 1974 roku, przy okazji wielkich obchodów pięćsetnych urodzin astronoma, dołączono sąsiednią kamienicę – tę, która faktycznie przed wiekami należała do Koperników. Przy tej okazji dokonano rekonstrukcji m.in. gotyckiego portalu. Stan wcześniejszy i obecny widać na poniższych fotografiach. Pierwsza pochodzi z albumu Toruń. Krajobraz i architektura z roku 1974 (zdjęcia muszą być jednak trochę starsze). Drugie ujęcie znalazłem w publikacji Toruń epoki Kopernika z 1984. Sprawne oko zauważy, że po rewitalizacji pojawił się nie tylko portal, ale i zdobienia fasady. Projekt rekonstrukcji stworzył Zbigniew Nawrocki, absolwent Wydziału Sztuk Pięknych UMK. To właśnie dzięki niemu dom przy Kopernika 15 odzyskał swój dawny – gotycki blask.

ujęcie sprzed i po renowacji, fot. W. Górski i Janina Gardzielewska 
| za: Toruń. Krajobraz i architektura / Toruń epoki Kopernika  

Ale czas nie jest sprzymierzeńcem architektury. Co jakiś czas trzeba coś naprawić, wyremontować. Ponad czterdzieści lat od ostatnich poważnych prac konserwatorskich, czyli od momentu, gdy w 1974 roku otworzono dla zwiedzających obie kamienice, Dom Mikołaja Kopernika zamknięto na ponad rok. W latach 2017-2018 przeszedł kompleksową modernizację, zmieniając się w muzealną placówkę na miarę XXI wieku. Pewnie znajdą się wśród Was konserwatyście, którzy wolą muzeum w starym wydaniu, ale jeśli chcemy przyciągnąć młodych, musi być nowocześnie. To, w dużej mierze, dlatego Muzeum Powstania Warszawskiego robiło (i nadal robi) taką furorę, bo jako pierwsze w Polsce było w pełni multimedialne – interaktywne. Taki też stał się Dom Mikołaja Kopernika.

Co zatem tu znajdziecie? Przede wszystkim niepowtarzalny klimat - ten mimo współczesnych akcentów, został zachowany. To zasługa głównie miejsca – średniowieczne mury robią swoje – ale to wystrój sprawia, że człowiek czuje się, jakby trafił do kupieckiego domu lat '60 XV wieku. Jednak trasa zwiedzania zaczyna się w podziemiach, a te w znacznej części wypełniają niemalże kosmiczne gadżety. Są ekrany dotykowe, wielki obracający się globus i zwisające ze sklepienia hełmy astronautów. Załóżcie je na głowę, a przeniesiecie się w czasie, m.in. do pracowni Ptolemeusza oraz innych protoplastów astronomii. A to wszystko w 3D.

Na wyższych kondygnacjach kamienic, został odtworzony wystrój wnętrz domu hanzeatyckiego, zobaczycie m.in. sypialnię, jadalnię i kuchnię, a także kupiecki gabinet. Imponująca jest Wielka Sień z cudowną polichromią na drewnie. Po drodze można spotkać różne artefakty związane z Kopernikiem i jego czasami. Imponującą kolekcję zabytkowych instrumentów naukowych: astrolabium, zegarów słonecznych, cyrkli, itp. znajdziecie w tzw. „Białej” Sali. Nazwa ta pochodzi od pomalowanego w XVIII wieku stropu. W tym samym czasie powstała też na ścianach piękna polichromia. Od XVI wieku, pokój ten był sercem domu. I pomyśleć, że za czasów Kopernika znajdował się tu magazyn...

No dobra, zaczynam rozpisywać się o tym, co znajdziecie w Muzeum, a pewnie większość z Was już tu była. A Tym, co zwiedzanie dopiero planują nie chcę odbierać całej zabawy z odkrywaniem tego miejsca (poniższe zdjęcia również nie zdradzają wszystkich atrakcji). Jeśli jednak macie jeszcze wątpliwości czy warto je odwiedzić, to bez chwili wahania podpowiem Wam: WARTO! To miejsce, gdzie duch przeszłości jest szczególnie wyczuwalny, a samo muzeum w sposób ciekawy, niebanalny opowiada nam historię nie tylko Mikołaja Kopernika, ale i średniowiecznych mieszczan, ich życia codziennego oraz dzieje astronomii...  

Aby poznać Dom Mikołaja Kopernika wystarczy godzina. Muzeum czynne jest od wtorku do niedzieli w godzinach 10-18 (w sezonie letnim) lub 10-16 (poza sezonem). Aaaa... Byłbym zapomniał. W środy zwiedzacie za darmo. O tym też warto wiedzieć. ツ

Źródła: ● Muzeum Epoki Mikołaja Kopernika w Toruniu – Jerzy Remer [w:] Rocznik Toruński, tom 3 (ToMiTo, 1969); ● Muzeum Mikołaja Kopernika w Toruniu. Powstanie, rozwój, działalność w latach 1960-1985 – Janina Mazurkiewicz [w:] Rocznik Toruński, tom 18 (ToMiTo, 1988); ● Muzeum Okręgowe w Toruniu. Miniprzewodnik (MOT, 2019); ● Astronomiczna orbita – Katarzyna Kluczwajd (SHS, 2016); ● Toruń. Krajobraz i architektura (Arkady, 1974); ● Toruń epoki Kopernika – Bohdan Rymaszewski (KAW, 1984).

 MIEJSCE OZNACZONE NA MAPIE "PO TORUNIU"  ➡️