Stare Miasto » Plac Rapackiego (deptak przed Collegium Maximum)  |
| 📂 № 12/2021 (381) |
Z pewnością każdy z Was wielokrotnie mijał pomnik stojący nieopodal Collegium Maximum. Starsi torunianie powinni pamiętać okoliczności powstania i ustawienia owej instalacji, dla urodzonych w latach '70 i później to już wyłącznie historia. Pomyślałem jednak, że warto ją zaprezentować. Oczywiście nie jest jakoś szczególnie porywająca i na pewno nie burzliwa. To raczej historyczna ciekawostka, ale przecież właśnie z takich w dużej mierze składa się blog Po Toruniu. A zatem...
 |
▲ projekt pomnika, rok 1972
|
Cofnijmy się w czasie. Jest rok 1973. Od dwóch lat I Sekretarzem jest Edward Gierek, a nad Toruniem pieczę sprawuje towarzysz Tadeusz Konarski. W mieście dużo się buduje, przede wszystkim osiedla z wielkiej płyty i wielu torunian już nie może się doczekać, kiedy wprowadzi się do swojego wymarzonego M. Nowe mieszkania były jak woda na młyn dla komunistycznej propagandy, podobnie jak – ogłoszony przez UNESCO – Rok Kopernikański, który przypadł właśnie na rok 1973. Już dwa lata wcześniej zaczęto planować "imprezę urodzinową" wielkiego astronoma, bo w końcu pięćset lat kończy się raz w ży... Zaraz, chwila w jakim "ży"? Przecież w '73 Kopernik od 430 lat już nie żył. W sumie racja, ale impreza i tak się odbyła. A właściwie szereg imprez rozłożonych na cały rok. Toruń sporo na tym wszystkim zyskał. Władza centralna sypnęła groszem, dzięki czemu mogliśmy poddać renowacji część zespołu staromiejskiego, na czele z
Domem Mikołaja Kopernika, w którym utworzono Muzeum, z kolei na Bielanach zbudowano Miasteczko Akademickie. W tym samym roku powstało także szereg instalacji artystycznych, które rozlokowano w bliskim sąsiedztwie Starego Miasta.
 |
▲ lata '80
|
Jedną z takich właśnie instalacji jest pomnik/rzeźba Helios autorstwa poznańskiego artysty Józefa Kopczyńskiego. Kopczyński urodził się w roku 1930 w Żninie. W drugiej połowie lat '50 ukończył Wydział Rzeźby w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu. W 1964 roku został wykładowcą na swojej Alma Mater, a w 1972 otrzymał stopień docenta etatowego. Mniej więcej w tym czasie powstał projekt rzeźby Helios. Wraz z kilkoma innymi dziełami różnych artystów miała wypełnić miejską przestrzeń i na trwałe ją upiększyć. Z tą trwałością nie było za dobrze, bo zachowały się tylko dwa tego typu obiekty. Motywem wspólnym był kosmos. W rzeźbie Kopczyńskiego widzimy wykonaną z brązu artystyczną wizję układu heliocentrycznego. Na granitowym cokole z kolei, który obecnie jest niemal niewidoczny, możemy przeczytać łacińską sentencję:
Sol omnia regit czyli
Słońce wszystkim włada, albo – jak podpowiedział mi translator google –
Słońce prowadzi.
 |
| ▲ lata '80 |
Wracając jeszcze do Józefa Kopczyńskiego – twórca równolegle z pracą dydaktyczną (w 1974 r. został prodziekanem Wydziału Rzeźby), robił karierę artystyczną. W swoim dorobku miał m.in.: pomnik Mieszka I i Bolesława Chrobrego w Gnieźnie, fontannę w Parku Marcinkowskiego oraz ołtarz w kościele oo. Dominikanów w Poznaniu. Związki Kopczyńskiego z Toruniem ograniczyły się właściwie tylko do pomnika Helios, chociaż pośrednio był jeszcze jeden epizod i to wcześniejszy niż ten opisany w niniejszym tekście. Otóż w 1971 roku rzeźbiarz wraz z zespołem wystartował w konkursie na pomnik Mikołaja Kopernika we Fromborku. Niestety, albo stety (co kto woli) projekt Kopczyńskiego i s-ki zgarnął tylko III nagrodę i w Roku Kopernikańskim na fromborskim Wzgórzu Katedralnym odsłonięto dzieło Mieczysława Weltera.
Autora pomnika Helios nie ma już wśród nas. Rzeźbiarz zmarł w 2006 roku i spoczywa w Alei Zasłużonych cmentarza na poznańskim Miłostowie.
Źródła: ● Katarzyna Kluczwajd – AStronomiczna orbita (SHS, 2016); ● Tadeusz Zakrzewski – Propozycje dla Torunia [w:] Rocznik Toruński, Tom 7 (ToMiTo, 1972); ● Nagroda artystyczna 2001 [w:] kulturapoznan.pl; ● O życiu kulturalnym w Toruniu w latach 1945-1985 (TTK, 1989); ● Toruń. Portret miasta (Arkady, 1988).
