Z cyklu... SZLAKIEM II WOJNY ŚWIATOWEJ | POMNIKI
#Mokre. Ulica Grudziądzka 124, to bardzo ważny adres dla miłośników historii II wojny światowej. To właśnie w tym miejscu w latach 1940-1943 mieścił się Umsiedlungslager Thorn - toruński obóz dla wysiedlonych, a następnie podobóz obozu w Potulicach. Do dziś nie zachował się żaden z elementów dawnej infrastruktury, ale o miejscu tym, jak i o śmierci około 1200 osób przypomina nam pamiątkowa tablica.
Na obóz, zlokalizowany w dawnej fabryce przetwórczej smalcu i oleju (stąd potoczna nazwa "Szmalcówka"), składały się cztery budynki i piwnice. Od roku 1940 do końca sierpnia 1941 obszar funkcjonował jako obóz dla wysiedlonych z terenów Toruniu i okolic, a także Prus Zachodnich. Trafiali tam również ci, którzy nie zgodzili się podpisać folkslisty. Od września 1941 do stycznia 1942 roku obszar pełnił rolę obozu "wychowawczego", a od 1 września 1942 roku, aż do chwili zamknięcia w lipcu 1943 był podobozem wspomnianego już obozu w Potulicach.
Nikt nie zabawiał tu dłużej. Tygodniowo przez obóz przechodziło około 3 tysiące osób, w tym kobiety i dzieci. Według książki Toruń dawny i dzisiejszy pod redakcją Mariana Biskupa w grudniu 1941 na terenie Szmalcówki przebywało 2850 osób, z kolei w maju '42 liczba więźniów wzrosła do 3443. Co się działo z tymi ludźmi? Niemcy prowadzili selekcje. Kto zdrów i silny lądował na robotach w III Rzeczy i w Generalnym Gubernatorstwie, pozostałych rozsyłano do innych obozów na terenie całej okupowanej Polski. Oczywiście, to był wariant optymistyczny - szansa na przeżycie. Dramatyczne warunki sanitarne, epidemia tyfusu, głód i bestialstwo strażników zebrały krwawe żniwo pochłaniając życie około 1200 osób, z czego blisko 33% stanowiły dzieci, które spoczęły na pobliskim cmentarzu (zobacz: Pomnik "Dzieciom Polskim - Ofiarom Faszyzmu). Spośród wszystkich ofiar udało się zidentyfikować jedynie 515. Ciała pochowano w zbiorowej mogile na Cmentarzu Komunalnym nr 2.
Na koniec jeszcze parę słów o samym pomniku. Pierwszą wersję odsłonięto w roku 1976. Monument stał w nieco innym miejscu - jakieś 30 m na południowy wschód od obecnej lokalizacji. Na ówczesnej tablicy widniał napis: "Tu zginęło za sprawę niepodległej Polski w latach 1939-1945 z rąk
hitlerowskich siepaczy 397 dzieci, 802 kobiet i mężczyzn. Cześć ich
pamięci.". W grudniu 2008 roku zakończono prace nad przeniesieniem pomnika, wtedy również zawisła nowa tablica, którą widzicie na zdjęciach powyżej. Według danych UM koszt nowej aranżacji wyniósł 22 tyś. zł.
L O K A L I Z A T O R
 |
| zobacz całą mapę "Po Toruniu" >>> |
